Ο σεξισμός στον αθλητισμό και τα ΜΜΕ…

Το φαινόμενο του σεξισμού παρατηρείται σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και δεν λείπει από τον αθλητικό χώρο, καθώς τα ΜΜΕ τείνουν να διαιωνίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα των φύλων. 

Σεξισμός είναι αφενός η  προκατάληψη- διάκριση εις βάρος των γυναικών, και αφετέρου η συμπεριφορά, οι συνθήκες ή διαθέσεις οι οποίες υποθάλπουν στερεότυπα κοινωνικών ρόλων βασισμένων στο φύλο. 

Στην καθημερινή αθλητική ανταπόκριση εμφανίζονται όχι μόνο τυπικές παραδοσιακές περιγραφές των φύλων αλλά και ραφιναρισμένοι μηχανισμοί κατασκευής των φύλων. Σύγχρονες έρευνες επισημαίνουν την τυπική και σεξιστική ανταπόκριση: Ευτελισμός, παιδική αντιμετώπιση, τονισμός σεξουαλικότητας,  έλλειψη σοβαρής αντιμετώπισης, τόσο στην δημοσιογραφική γραφή όσο και και στην οπτική επικοινωνία, είναι τυπικές στρατηγικές παρουσίασης των αθλητριών. 

 Η έλλειψη σοβαρής αντιμετώπισης στην γλώσσα φαίνεται στον αθλητικό σχολιασμό,  όπου χρησιμοποιούνται χαρακτηρισμοί, όπως το χρυσό κορίτσι, η κούκλα, το νανάκι, το κλωσσοπούλι, το αλογάκι του τσίρκου, ενώ οι αθλητές αποκαλούνται με τα ονόματά τους (Klein 1986, Bachmann 1998, 326). 

Ο ευτελισμός των αθλητριών συνδέεται άρρηκτα με τον σχολιασμό της αθλητικής τους απόδοσης και επιτυχίας. Η επιτυχία των αθλητριών αποδίδεται σε σύμπτωση και τυχερές συνθήκες, ενώ η απόδοση στους αθλητές αξιολογείται ως αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και υπερβολικών προπονήσεων.

 Η έμφαση στην σεξουαλικότητα των αθλητριών είναι μία δημοφιλής στρατηγική των μέσων και παίζει σημαντικό ρόλο στην σύγχρονη εποχή. Από αυτήν την στρατηγική δεν εξαιρούνται οι άνδρες αθλητές. Στην περίπτωση των ανδρών αθλητών φέρνουν στο προσκήνιο την αθλητική απόδοση, έτσι ώστε σε μία εικόνα με σεξουαλικό υπονοούμενο να μεταδίδεται ως κρυφό νόημα η στιγμή της ανατίμησης. Ένας άλλος λόγος, για τον οποίο η έμφαση στην σεξουαλικότητα δεν έχει ίδια επίδραση στους αθλητές, αποδίδεται στο γεγονός, ότι αποτελούν  εξαιρέσεις και οι συνηθισμένες αναπαραστάσεις ανδρισμού στην μιντιακή συζήτηση υπονομεύουν συνολικά αυτήν την εικόνα. 

Στις αθλήτριες απεναντίας τόσο οι σεξουαλικοί υπαινιγμοί στα σχόλια όσο και ο τονισμός της σεξουαλικότητας στην οπτική επικοινωνία έχουν εξαπλωθεί και δεν υπάρχει ισοπέδωση των διαφορών στο μιντιακό περιβάλλον. Σε συγκεκριμένα μιντιακά περιεχόμενα όπως διαφημιστικά, τηλεπαιχνίδια, σεξουαλικά περιοδικά οι αθλήτριες απεικονίζονται σε ερωτικές  πόζες. Η επιτυχημένη απόδοση υποτιμάται, η εξωτερική εμφάνιση και η ελκυστική μετάδοση είναι τα σημαντικότερα νοήματα. Δεν είναι τυχαίο που το Beach-Volley είναι δημοφιλές στους φωτοδημοσιογράφους: Ζουμάρονται συγκεκριμένα σημεία του σώματος των αθλητριών και υποβάλλουν  τους παρατηρητές σε μία ηδονοβλεπτική διασκέδαση. Μία λεζάντα σε φωτογραφία στην εφημερίδα Kronen έγραφε: «Μία ελκυστική θέση για ιστορικό μετάλλιο»,  με την φωτογραφία να  δείχνει 2 αθλήτριες του  Beach-Volley, την Sandra Pires und την Jackie Silva με μπικίνι χωρίς κεφάλι και  το πάνω σώμα στολισμένο με τα μετάλλια (Bachmann 1998, 348).

Στην μιντιακή πλαισίωση η αθλήτρια συνδέεται με την οικογένεια, τα παιδιά και με την ιδιωτική ζωή της. Επίσης, τα μέσα δίνουν έμφαση  στην εξωτερική εμφάνιση, την ελκυστικότητα, το ντύσιμο, την ηλικία της αθλήτριας, ενώ οι αθλητικές επιδόσεις μένουν στο παρασκήνιο. Τα Μ.Μ.Ε. πλαισιώνουν  τους αθλητές δίνοντας  έμφαση στην αρρενωπότητα. Στοιχεία όπως η σκληρότητα, η δύναμη, η αντοχή, η δυναμικότητα, ο αγώνας, ο ανταγωνισμός, ο ιδρώτας, η αγωνιστικότητα, η απόδοση, συνοδεύουν τα σχόλια και τις φωτογραφίες στα μέσα. Οι Hartmann-Tews και Rulofs (2003, 51) αναφέρουν πως στο δείγμα της έρευνας τους δεν υπάρχει φωτογραφία αθλήτριας που να σηκώνει την γροθιά της στον ουρανό με φωνές  και θριάμβους, όπως και αντίστοιχα φωτογραφία αθλητή να φιλάει το μετάλλιό του και να χαμογελάει φιλικά στην κάμερα.

Αν και η δημοσιογραφία θεωρείται ακόμη ανδρικός τομέας, όπως δείχνουν διεθνείς συγκριτικοί αριθμοί η μερίδα των γυναικών έχει αυξηθεί ελαφρώς και διαφέρει μεταξύ 17% και 35% ανά χώρα. Σύμφωνα με τον Lünenborg (1997, 152) μέσα της δεκαετίας του 1990 στο αθλητικό τμήμα των ημερησίων εφημερίδων εργάζονταν μόνο 5-10% γυναίκες δημοσιογράφοι. Στις ιταλικές εφημερίδες οι δημοσιογράφοι άγγιζαν το 4,4  %, στις γερμανικές 8,5%, στις ισπανικές 9,8%.  Στην Αυστρία η μερίδα των γυναικών την ίδια περίοδο άγγιζε το 1% ενώ έφτασε μετά από μία δεκαετία το 3%.

Η φεμινιστική  δημοσιογραφική έρευνα δείχνει ότι χρειάζεται  μία σειρά παραγόντων προκειμένου  να γίνει πιο ευαίσθητη η ανταπόκριση όσον αφορά το φύλο (Bachmann 1998, 324f, Klaus 1998, 212, Dorer 2002). Κρίνεται αναγκαίο να υπάρξει διάθεση για αλλαγή στον τρόπο σκέψης των αθλητικών συντακτών, ώστε να αλλάξουν τα κριτήρια επιλογής, για παράδειγμα σε σχέση με την επιλογή εικόνας. Όσο δεν λαμβάνει χώρα διαδικασία αλλαγής, θα επιλέγονται εικόνες με σεξιστικά κριτήρια. Δεν είναι λοιπόν μία ερώτηση για το φύλο στην δημοσιογραφία, αλλά μία ερώτηση συνείδησης για τις σεξιστικές αναπαραστάσεις.

Πηγή: Johanna Dorer, Mediensport und Geschlecht, Sport und Medien, medienimpulse,  heft nummer 62 Dezember 2007

Σύνταξη: Λευκοθέα Πανούσου